"Notebook"lara Format Atmak (Windows 8 için Güncellendi-Video Eklendi)

 
      Günümüzde gittikçe artan sayıda insan "Notebook" sahibi oluyor.Bu bilgisayarların taşınabilir olması,bulabildikleri her "Ağ"a sorunsuzca bağlanabilmesi ve internete ulaşmayı son derece kolaylaştırması bu küçük ama maharetli bilgisayarları cazibe odağı haline getiriyor.

Bu bilgisayarlara gittikçe daha fazla insan sahip oluyor  ama tabii ki bunların hepsi bilgisayar konusunda çok bilgili insanlar değil.Ben bu yazıda halk dilinde "Format" olarak da bilinen "İşletim sistemini yeniden kurma"nın "Notebook" larda nasıl gerçekleştiğini olabilecek en basit dille anlatmaya çalışacağım.

Neden format atmak gerekiyor..?

• Windows (XP),(Vista), (7) veya (8)  işletim sistemi dosyaları, yanlışlıkla kaldırılmış, silinmiş ya da bozulmuş ve onarılamaz durumda olabilir.
• Dizüstü bilgisayarına, anti-virüs yazılımı ile silinemeyen bir virüs bulaşmış ya da kötü niyetli başka tür bir yazılım etki etmiştir.
• Sabit disk sürücüsü bozuktur, sürücünün içinde hiçbir veri bulunmamakta veya sürücü yanıt vermemektedir.
• Mevcut tüm kullanıcı dosyalarının ve programların, bilgisayar başka birine verilmeden önce kaldırılması gerekmektedir.
• Windows Vista, Windows 7 ve Windows 8 için çok fazla söz konusu olmamakla beraber özellikle Windows XP"de belli bir süreden sonra önlenemeyen bir yavaşlama görülür. Sistem şişer ve hantallaşır,yeniden kurmak tek çare olarak kalır.  Vs.vs...

Peki, nasıl?

          Hangi yöntemi kullanacağınız bilgisayarınızda önyüklü gelen Windows sürümüne bağlı;

• Eğer bilgisayarınızda Windows 8 önyüklü geldiyse sadece Recovery (Sistem Kurtarma) Bölüntüsü'nü,
• Windows 7 veya daha önceki windows sürümlerinden biri önyüklü geldiyse Recovery (Sistem Kurtarma) Bölüntüsü ve (Eğer bilgisayarınızla beraber verildi ise veya bilgisayarınızı aldıktan sonra oluşturmanız istendi ve oluşturdu iseniz) Recovery (Sistem Kurtarma) DVD’sini kullanabilirsiniz.

          Şimdi gelin bunların ne anlama geldiğini görelim...

Recovery (Sistem Kurtarma) Bölüntüsü

            Günümüzde satılan bütün "Notebook" lar bir kurtarma bölüntüsü ile gelir.

            Bu sabit disk üzerinde yer alan boyutu işletim sistemine, marka ve modele göre değişmekle birlikte boyutu genelde 4-20 GB arasında değişen gizlenmiş bir disk bölümüdür.

           Bunu Windows Gezgini/Dosya Gezgini'ni kullanarak göremezsiniz. Bunu görebilmeniz için Disk Yönetimi'ni açmanız gerekir. Alttaki resimlerde Windows Vista, Windows 7 ve Windows 8 işletim sistemi önyüklü gelmiş bilgisayarların Disk Yönetimi'nde bu bölüntüyü görüyorsunuz. (Kırmızı ile çerçevelenmiş alanlar)

Kurtarma Bölüntüsü-Windows Vista

Kurtarma Bölüntüsü-Windows 7

Kurtarma Bölüntüsü-Windows 8

            Üstteki resimlerde de görebileceğiniz gibi Windows Gezgini/Dosya Gezgini'ni kullanarak Bilgisayarım penceresini açtığınızda (Alttaki resim) gördüğünüz (C:) ve (D:) bölüntülerinden farklı olarak bir harfe sahip olmayan bir disk alanı var. İşte bu sizin Kurtarma (Recovery) bölüntünüzdür.

Peki burada ne var..?

           Bilgisayarınıza üretiminden sonra işletim sistemi ve sürücüleri yüklenir. Bu işlem tamamlandıktan sonra işletim sisteminin kurulduğu (C:) sürücüsünün bir imajı alınır. İşte burada olan budur.

           Bunu çok basitçe şöyle düşünebilirsiniz:

           İşletim sisteminizi yazılmış 1 sayfa yazıya benzetin. Bilgisayarınızı ilk aldığınızda bu 1 sayfa yazı üzerinde sürekli değişiklikler yapmaya başlarsınız ve bir gün gelir o 1 sayfa yazı tanınmaz hale gelir ve eski haline getirmek istersiniz. İşte onun bir kopyası kurtarma bölüntünüzde muhafaza edildiği için oradan alır (C:) ye -tabiri caizse- yapıştırır kolaylıkla işletim sisteminizi  ilk haline getirebilirsiniz.

• ASUS : Gizli Kurtarma Bölüntüsünü (Recovery Partition) Yeniden Oluşturmak
• Asus Format Rehberi
• DELL Format Rehberi...

Recovery (Sistem Kurtarma) DVD’si

           Recovery (Sistem Kurtarma) DVD’si bu bölüntünün Dvd medya üzerine yazılmış halidir. Aynı işlevi görür. Var olmasının sebebi sabit sürücünüzün arızalanması halinde kullanmanız içindir.

Günümüzde bu Recovery bölüntüsünün boyutları artık DVD boyutunu aştığı için eğer bilgisayar ile beraber verilen bir işletim sistemi DVDsi varsa bu temiz kurulum yapabileceğiniz bir OEM işletim sistemi DVDsidir. Bunu kullandığınızda sürücüleri ayrıca yüklemeniz gerekebilir. 

Eğer sizin bir Kurtarma DVDsi seti oluşturmanız isteniyorsa bu Recovery bölüntünüzün bir klonu olur ve bazı markalarda tamamen Recovery bölüntüsünü kullanarak format atmak ile aynı işlevi görürken, bazı markalarda Recovery bölüntüsünün hasar görmesi veya Sabit disk değişimi yapmanız durumunda bu Recovery bölüntüsünü orjinal hali gibi yeniden oluşturmanızı sağlar.

Bütün bu medyalar sadece sizin bilgisayarınıza özeldir.Bu kurtarma işlevleri ile başka bir bilgisayara Format atamazsınız.

Son olarak... 

Bu başlıktaki bilgiler sadece Windows 7 ve daha önceki Windows sürümleri için geçerlidir. Başka bir deyişle Windows 8 önyüklü gelen bilgisayarlarda geçerli değildir.

• Bir Notebook aldığınızda eğer bilgisayarınızla beraber Recovery (Sistem Kurtarma) DVD’si verilmediyse bu bunu kendiniz oluşturmanız gerektiği anlamına gelir. Bunu yapmak için  markasına ve modeline göre farklılık göstermekle beraber yapmanız gereken şunlardır;

1. Sizden bir, iki, üç yada daha fazla boş DVD isteyebilir. En az 5 adet boş en iyi kalitede DVD’yi yanınızda hazır bulundurun.Bilgisayarınızı bataryası üzerinde ve prize takılı olarak başlatın.
2. Başlat Menüsü/Tüm Programlar yolunu izleyin ve "Recovery Backup Menager" veya "Kurtarma Yöneticisi" ne (Programın ismi marka ve modelinize göre değişebilir) tıklayın.
3. "Kurtarma Diski Oluşturucu" yada "Create Recovery Disks" (Seçeneğin ismi marka ve modelinize göre değişebilir) sekmesini bulup talimatları izleyin.
4. Bazı modellerde bilgisayarınızı her açtığınızda bunu hatırlatan "Kurtarma Diski Oluşturucu" programlar bulunabilir.

• Bazı üreticiler sabit diskinizde Recovery (Sistem Kurtarma) Bölüntüsü bulunduğu ve Recovery (Sistem Kurtarma) DVD’si beraber verildiği halde yinede sizden Recovery (Sistem Kurtarma) DVD’si oluşturmanızı isteyebilir.Bunun sebebi şudur; Verilen Recovery (Sistem Kurtarma) DVD’si sadece işletim sisteminizi içeriyordur.Yani bu durumda eğer sabit diskiniz hasar görür veya arızalanırsa ve Recovery (Sistem Kurtarma) DVD’si oluşturmadıysanız size verilen Recovery (Sistem Kurtarma) DVD’sine kalırsınız ve bu sadece işletim sistemini geri yükler.Sürücüleri manuel olarak kurmanız gerekir.

Bilgisayarınız Windows 8 önyüklü 

olarak geldiyse...

Windows 8 ile beraber bilgisayar üreticilerinin kullandığı kurtarma yöntemleri değişti. Daha önce her firma kendine özgü bir kurtarma yöneticisi kullanıyordu. Bu yüzden kurtarma bölüntüsü ile format atmak istediğinizde ya masaüstünde üreticinizin sağladığı bir uygulamayı çalıştırarak talimatları takip ediyordunuz ya da bilgisayar açılırken her üreticiye göre değişen bir tuş ya da tuş kombinasyonuna basmanız gerekiyordu. Bkz. Notebook'larda Recovery (Kurtarma) Tuşları

        Oysa Windows 8'de neredeyse bütün üreticiler aynı yöntemi kullanıyor. Bu yöntemde Windows 8 ile beraber gelen yeni bir özellik olan Bilgisayarı Sıfırlama özelliğini kullanıyorsunuz ancak burada anlattığıma benzer bir yapılandırma ile Windows 8'in Sıfırlama özelliği sıfırlama için üreticinizin kurtarma bölüntüsüne attığı imajı kullanıyor. Bu ise bilgisayarınızı fabrika ayarlarına geri yüklemenizi sağlıyor. Yani Temiz Kurulum ile kurulmuş bir Windows 8'de Sıfırlama özelliği bilgisayarı ilk kurulduğu ana geri getirirken, Windows 8'in önyüklendiği bilgisayarlarda, bilgisayarınızı ilk aldığınızda bilgisayarınızla beraber yüklü gelen ne varsa geri yükleniyor. Şimdi bunu nasıl yapacağınızı görelim;

I. YOL: 

Bilgisayarınız açılıyorsa;

1.1- Bilgisayar Ayarları'nı açın, ardından Genel sekmesini seçin ve Herşeyi kaldırın ve Windows'u yeniden yükleyin/Başlayın butonuna tıklayın.

1.2- İleri deyin.

1.3- Buradaki seçeneğin anlamını 5. adımda anlattım. Anladıktan sonra dilediğinizi seçin.

1.4- Sıfırla butonuna tıklayın ve talimatları takip edin.

II. YOL: 

Bilgisayarınız açılmıyorsa;

2.1-  Sistem Kurtarma Diski veya Sürücüsü yada Windows Kurulum Medyası ile Kurtarma Seçenekleri'ni yükleyin ve Bilgisayarınızı Sıfırlayın seçeneğine tıklayın.

2.2-  İleri deyin.

2.3- İşletim sistemini seçin.

2.4- Yukarıda da anlattığım üzere sadece Windows'un kurulu olduğu sürücüyü silmek için ilk seçeneği, bütün diski silmek için 2. seçeneği seçin.

2.5- Burada seçeceğiniz seçenek önceki Windows sürümlerindeki Hızlı Biçimlendir/Biçimlendir seçeneğine benziyor. Burada geniş olarak anlatmıştım. Ancak özetle: Verileri hızlı silmeyi seçerseniz, bazı veriler 3. parti bir yazılım kullanılarak kurtarılabilir. Verileri tamamen silmeyi seçerseniz, bu işlem biraz daha uzun sürer ancak verileri kurtarma olasılığı çok daha düşük olur.

2.6- Sıfırla butonuna tıklayın.

2.7- Talimatları takip edin.

Altta bu yöntemin bir Asus dizüstü

bilgisayarda uygulanışını görüyorsunuz;

Bilgisayarınız 

Windows 7 veya daha eski bir Windows sürümü 

önyüklü olarak geldiyse...

             Bilgisayarınız Windows 7 veya daha eski bir Windows sürümü önyüklü olarak geldiyse uygulanacak adımları spesifik olarak anlatmak çok zor. Çünkü her üreticinin Kurtarma yöneticisi (Recovery Menager) farklı çalışıyor. Ama bazı marka/modellerde eğer işletim sisteminiz açılır durumdaysa   direkt masaüstünden format atabilirsiniz. (Örneğin HP de böyle çalışır)

           Bazı üreticilerin Kurtarma yöneticisi (Recovery Menager) ise bunu desteklemez veya işletim sisteminiz açılmaz durumda olabilir. Bu durumda tavsiyem "Format"ı sabit sürücünüzdeki kurtarma bölüntüsünden yapmanızdır. Bu çok daha hızlı olacaktır.  Ayrıca bazı  modellerde bilgisayarınızla verilen Kurtarma DVD'si sadece işletim sistemini içerir buda sürücü kurma derdi demektir.

Eğer Kurtarma Bölüntüsünü kullanacaksanız;

1. Bilgisayarınızı bataryası üzerinde ve prize takılı olarak başlatın
2. Açılırken sürekli olarak bilgisayarınızın kurtarma bölüntüsünü etkinleştiren tuşa basıp bırakın;
   
   
   Notebook'larda Recovery (Kurtarma) Tuşları
   
   
   
3. Karşınıza Kurtarma yöneticisi penceresi çıkacaktır.
4. Windows Kurulumu [EMS Etkin]'i seçin.
   
   
   *Bazı üreticilerde Gelişmiş Seçenekler/Sistem Kurtarma yolunu izlemeniz gerekebilir)*Bazı üreticilerde daha da farklı seçenekler çıkabilir. Mantığı anlladığınızı sanıyorum. Uygun seçeneği seçin.
   

Bu aşamada karşınıza genelde 3 seçenek çıkar;

1. Windows’u sadece birinci bölüntüye kurtar
   
   
   
Bu seçenekte sadece (C:) silinecek ve işletim sisteminiz buraya kurulacak (D:) sürücünüze dokunulmayacaktır.

UYARI:
Bu seçeneği seçecek olsanız dahi kişisel bilgilerinizi harici bir medyaya yedeklemenizi şiddetle öneriyorum.




Windows’u bütün Sabit Diske kurtar





Bu seçenekte sabit diskiniz sadece (C:) sürücüsü şeklinde tek bir bölüme dönüştürülecek ve işletim sisteminiz buraya kurulacaktır.Doğal olarak bütün veriler silinecektir.




Windows’u bütün Sabit Diske 2 bölüntülü olarak kurtar.


Bu seçenekte sabit diskinizdeki bütün bölüntüler silinecek ve (C:) (%60) ve (D:) (%40) olmak üzere iki yeni bölüntü oluşturulacaktır.(Oranlar üreticinize göre değişebilir veya sizden belirlemeniz istenebilir.)

         Dilediğiniz seçeneği seçtikten sonra gerekli onayları verin ve işlemi başlatın. Bu işlem genelde minimum 10 dakika sürer. Fakat konfigürasyonu düşük bir makinada daha uzun sürebilir.

Eğer  Recovery (Sistem Kurtarma) DVD’si 
kullanacaksanız;

         Sistemi bir şekilde optik sürücünüzden başlatılacak şekilde açmanız gerekiyor. Bazı üreticilerin bilgisayarları eğer optik sürücünüzde Recovery (Sistem Kurtarma) DVD’si varsa otomatik olarak kurtarma prosedürünü başlatır. Bazılarında ise F12'ye basmak gerekebilir. Çoğunda bu açılışta ekranın altında belirtilir. Bazı modellerde ise Esc veya F2'ye basarak BIOS'a girmek ve önyükleme önceliğini DVD sürücüye vermek gerekir. Bununla ilgili çeşitli ekran görüntüleri koyuyorum;

• BIOS : "Boot" Önceliğini Değiştirmek (Bilgisayarı DVD veya USB'den Başlatma) 

         Bunu yaptıktan sonra optik sürücünüze Kurtarma DVD'nizi takın ve bilgisayarı yeniden başlatın. Gerisi üstte anlattığım kurtarma bölüntüsünden kurulumdaki gibidir.

SON OLARAK:

           Bu yazının 2. bölümü benim genel makale karakterime uymuyor. Ben yazılarımda genelde her şeyi çok net ve hataya yer vermeyecek bir şekilde anlatırım. Fakat "Notebook" üreticileri "Kurtarma yöneticileri"nin çalışma yöntemini sürekli geliştiriyorlar. Aynı üreticinin 2 sene evvel ürettiği bir ürünün Kurtarma yöneticisinin çalışma mantığı ile bu gün ürettiğinin çalışma mantığı aynı değil. Buna birde piyasada onlarca üreticinin var olduğunu eklersek her üretici için ayrıca ikişer, üçer yazı yazmak gerekecekti. Bu yüzden affınıza sığınarak konuyu genel olarak anlattım. Umarım olayın çalışma mantığını anlamanıza yardımcı olabilmişimdir.